Dobrowolne opłacanie składek w ZUS
Instrumentami zabezpieczenia socjalnego, które obok systemu opieki społecznej stanowią podstawowy element polityki socjalnej państwa, są ubezpieczenia społeczne. Określone właściwymi przepisami*, w zależności od zakresu udzielanych świadczeń (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe), dotyczą osób wykazujących określoną aktywność zawodową.
Opłacanie składek na poszczególny rodzaj ubezpieczenia zapewnia osobie ubezpieczonej (w niektórych przypadkach także członkom jej rodziny) prawo do korzystania ze świadczeń Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, takich jak:
- emerytura wypłacana po zakończeniu zatrudnienia w tak zwanym wieku ustawowym lub wcześniejsza emerytura,
- renta z tytułu niezdolności do pracy wypłacana ubezpieczonemu (renta inwalidzka), renta rodzinna, dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej, zasiłek pogrzebowy,
- zasiłek chorobowy, wypłacany w przypadku niemożności wykonywania przez ubezpieczonego pracy z powodu jego choroby, zasiłek macierzyński, zasiłek opiekuńczy, świadczenie rehabilitacyjne,
- odszkodowania i zasiłki wypłacane z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
W polskim systemie, opłacanie składek na poszczególne rodzaje ubezpieczeń jest obowiązkowe lub dobrowolne. Ubezpieczenia rentowe i emerytalne są obligatoryjne dla: osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, umowy o pracę nakładczą, umowy-zlecenia, umowy agencyjnej lub innej regulowanej przepisami Kodeksu cywilnego, nakładcy – pracodawcy zlecającemu pracę nakładczą, osób prowadzących działalność pozarolniczą (również indywidualną działalność gospodarczą), posłów i senatorów oraz osób duchownych. Dobrowolne podleganie ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu możliwe jest jedynie w dwóch sytuacjach, tj.:
- w przypadku zbiegu kilku tytułów do ubezpieczeń – gdy ubezpieczony poza wykonywaniem pracy na podstawie umowy o pracę wykonuje obowiązki wynikające np. z umowy-zlecenia (przy czym z jednego z nich ubezpieczenia mają charakter obowiązkowy, a z pozostałych dobrowolny),
- w przypadku niespełniania warunków do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem, np. gdy osoba wykonuje pracę jedynie na podstawie umowy o dzieło.
Podstawą wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie emerytalne, wynoszące 19,52% i rentowe (8%) jest zadeklarowana kwota, nie niższa jednak od minimalnego wynagrodzenia, wynoszącego w 2015 roku 1750,00 złotych brutto. Jednocześnie należy pamiętać, że roczna podstawa wymiaru składek na oba ubezpieczenia, nie może być wyższa od trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, przyjmowanego na dany rok kalendarzowy (2015 rok – 3959,00 złotych). W przypadku przekroczenia wyznaczonego limitu (30 x 3959), składki na dobrowolne ubezpieczenie rentowe i emerytalne nie powinny być odprowadzane do końca roku rozliczeniowego.
Osoby objęte obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym (z wyjątkiem osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, wobec których stosowane są wszystkie rodzaje ubezpieczenia) podlegają dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. W tym przypadku, podstawa wymiaru składki wynosi 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjmowanego dla określenia rocznego limitu podstawy składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (250% x 3959,00 złotych). Składka na ubezpieczenie chorobowe wynosi 2,45% podstawy wymiaru.
Osoby podlegające dobrowolnemu ubezpieczeniu powinny same zgłosić się do właściwego oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Będąc jednocześnie płatnikami i ubezpieczonymi, mają obowiązek opłacania składek w terminie do dziesiątego dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni.
_________________________
*Ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1998 poz. 887 z późn. zm.).