Czy odszkodowania są objęte podatkiem?

Odszkodowanie jest świadczeniem, które przysługuje danej osobie za doznanie uszczerbku (szkody) w jej majątku osobistym (szkoda majątkowa) lub w innych dobrach (szkoda niemajątkowa). Na tle przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych mogłoby się wydawać, że odszkodowanie jako takie stanowi przypływ środków w majątku pokrzywdzonego, więc powinno być tym podatkiem obciążone. Jednak ta właśnie ustawa wprowadza ogólną zasadę, zgodnie z którą odszkodowania są zwolnione z podatku, z zastrzeżeniem, że od zasady tej istnieją wyjątki. Wyłączenie odszkodowań z rygoru uiszczania podatku wynika z faktu, że ich celem jest zrekompensowanie poniesionej szkody, a nie wzbogacenie się pokrzywdzonego skutkujące przychodem, od którego podatek jest pobierany.

Zwolnione z podatku są:

• odszkodowania lub zadośćuczynienia, których wysokość lub zasady ustalenia wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw,
• odszkodowania przyznawane na podstawie przepisów o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego państwa polskiego,
• odszkodowania otrzymane w wyniku orzeczenia sądowego lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym orzeczeniu lub ugodzie,
• odszkodowania w postaci renty,
• odszkodowania przyznane właścicielom nieruchomości w oparciu o przepisy prawa górniczego i geologicznego,
• odszkodowania otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych,
• kwoty otrzymane na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych wypłacone osobom poszkodowanym na skutek działań wojennych w Kuwejcie,
• odszkodowania przyznane posiadaczom gruntów leżących w obszarze gospodarstwa rolnego, z tytułu ustanowienia służebności gruntowej, rekultywacji gruntów, szkód powstałych w uprawach w wyniku działalności podmiotów uprawnionych przy budowaniu urządzeń infrastruktury technicznej,
• inne wymienione w ustawie.

Odszkodowania i zadośćuczynienia podlegające opodatkowaniu to:

• określone w prawie pracy odprawy i odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
• odprawy pieniężne wypłacane na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
• odszkodowania i odprawy przyznawane funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia,
• odszkodowania wynikające z przepisów o zakazie konkurencji,
• odszkodowania za szkody powstałe na składnikach majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, w tym również otrzymane na podstawie orzeczenia lub ugody sądowej,
• odszkodowania za szkody powstałe na składnikach majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, opodatkowanych podatkiem liniowym lub według skali podatkowej,
• odszkodowania wynikające z umów lub ugód pozasądowych,
• otrzymane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, dotyczące korzyści jakie podatnik mógłby osiągnąć, gdyby szkody mu nie wyrządzono.

Otrzymane odszkodowania, które nie są zwolnione z podatku, należy wskazać w zeznaniu podatkowym składanym za dany rok podatkowy, w pozycji „inne źródła”.

Nie należy utożsamiać odszkodowania z odsetkami za zwłokę w jego wypłacie, które w żadnym wypadku nie podlegają zwolnieniu. Odsetki za zwłokę w wykonaniu zobowiązania cywilnoprawnego stanowią przychód, w związku z tym są opodatkowane na zasadach ogólnych, lub zryczałtowanym podatkiem dochodowym od przychodów ewidencjonowanych, jeśli podatnik rozlicza podatek na zasadzie ryczałtu.